Đông y chưa có tên bệnh cho hội chứng ruột kích thích, tuy nhiên dựa theo các triệu chứng thì có thể gọi theo các chứng tiết tả (đại tiện phân nát, lỏng), táo kết (đại tiện phân táo khô, phân nhỏ cứng), phúc thống (đau bụng quặn, âm ỉ hay từng cơn). Vậy việc điều trị hội chứng ruột kích thích theo đông y như thế nào?

Nguyên nhân gây hội chứng ruột kích thích theo đông y

Trong đông y chứng ruột kích thích rối loạn được quy theo chứng của tạng Tỳ về vận hóa thức ăn, hấp thu và đào thải chất thải ra ngoài. Nguyên nhân được đông y chia theo 3 nhóm sau:

• Nội nhân: Giận dữ tổn thương can khí uất nghịch phạm Tỳ làm Tỳ mất chức năng. Lo lắng, căng thẳng nhiều hại tỳ, không tiêu hóa được gây đầy chướng khó tiêu, sôi bụng, đại tiện nát.

• Ngoại nhân:  cảm thụ hàn thấp, nhiệt độc từ vi khuẩn… gây nên đại tiện lỏng nát có thể lẫn nhầy, nóng rát vùng hậu môn.
• Bất nội ngoại nhân:  Ăn uống không điều độ, lao động mệt mỏi quá  sức, ăn nhiều đồ cay nóng, nhiều dầu mỡ, uống rượu bia gây tổn thương Tỳ, kích thích đại tràng , đại tràng mất chức năng.

Đông y trị hội chứng ruột kích thích

Đông y đông y trị hội chứng ruột kích thích dựa theo triệu chứng bệnh, nguyên nhân gây bệnh để giúp điều hòa lại chức năng đại tràng, giảm co thắt và kích thích tiêu hóa tốt hơn, kiện vận lại chức năng tỳ, đại trường. Dựa theo nguyên nhân và triệu chứng bệnh sẽ có có cách dùng thuốc khác nhau:

Thể hàn thấp

• Triệu chứng: Đau bụng âm ỉ, sôi bụng, đại tiện lỏng, màu bạc, mệt mỏi, sợ gió lạnh, người cảm thấy nặng nề.
• Pháp điều trị: giải biểu tán hàn, hóa trọc chỉ tả.
• Vị thuốc thường dùng: Bạch truật, hậu phác, trần bì, gừng, bạch chỉ, đại phúc bì, phục linh, hoắc hương, tô diệp. Bài thuốc tiêu biểu: Hoắc hương chính khí tán gia giảm.
• Châm cứu:  châm bổ: Thiên khu, Trung quản, Hợp cốc, túc tam lý… Châm liệu trình từ 15- 20 ngày.

Thể thấp nhiệt

• Triệu chứng: đau bụng từng cơn, đau quặn, thường kết hợp mót đại tiện, phân sống, lẫn nhầy vàng, hậu môn nóng rát, người nóng.
• Pháp điều trị: Thanh nhiệt lợi thấp, hóa trọc chỉ tả. 
• Vị thuốc thường dùng: Hoàng liên, nhân trần, hoắc hương, nhân trần, kim ngân hoa, Hoàng cầm, cát căn. Bài thuốc thường dùng: Cát căn cầm liên thang gia giảm.
• Châm cứu: châm tả : thiên khu, trung quản hợp cốc, túc tam lý, nội đình, âm lăng tuyền…Châm liệu trình từ 15- 20 ngày.

Thể thương thực

• Triệu chứng: đau bụng nhiều, sôi bụng, đại tiện phân sống, nặng mùi, đại tiện xong đỡ đau, bụng đầy, không muốn ăn, dễ ợ hơi.
• Pháp điều trị: Tiêu thực đạo trệ.
• Vị thuốc hay dùng: Sơn tra, mạch nha, thần khúc, phục linh, trần bì, la bặc tử. bài thuốc hay dùng Bảo hòa hoàn gia giảm. 
• Châm cứu: Châm tả: thiên khu, trung quản, túc tam lý, tam âm giao, thái bạch… Châm liệu trình từ 15- 20 ngày.

Thể can khắc tỳ

• Triệu chứng: Đau bụng lan sang mạng sườn, đầy bụng, chướng hơi, đại tiện lúc táo lúc lỏng, phân có nhầy. Hay cáu gắt, lo lắng, căng thẳng, đại tiện đỡ đau ít.
• Pháp điều trị: Điều hòa can tỳ.
• Vị thuốc hay dùng: Trần bì, bạch thược, Bạch truật, phòng phong, sài hồ, chỉ xác. Bài thuốc hay dùng: Thống tả yếu phương.
• Châm cứu: Châm tả: thái xung, thiên môn, kỳ môn, nội quan, túc tam lý… Châm liệu trình từ 15- 20 ngày.

Thể tỳ vị hư

• Triệu chứng: Đau bụng âm ỉ, đầy chướng, sôi bụng, chườm nóng đỡ đau, mệt mỏi, ăn kém, chậm tiêu, đại tiện nát lỏng, lạnh tay chân.
• Pháp điều trị: Ôn ấm kiện tỳ, chỉ tả
• Vị thuốc hay dùng: Bạch truật, mộc hương, liên nhục, trần bì, sa nhân, đẳng sâm, bạch biển đậu. Bài thuốc thường dùng: Lục quân tử thang, Sâm linh bạch truật tán. 
• Châm cứu: châm bổ hoặc cứu: Trung quản, thiên khu, đại hoành, tỳ du, vị du, túc tam lý. Châm liệu trình từ 15- 20 ngày.

 Thể tỳ vị dương hư

• Triệu chứng: Ngũ canh tả (thường đại tiện lỏng vào buổi sáng sớm), đau quặn bụng dưới, phân nát, đại tiện xong thì đỡ đau, mệt mỏi, sợ lạnh, chân tay lạnh, lưng lạnh.
• Pháp điều trị: Ôn thận tỳ dương, chỉ tả.
• Vị thuốc hay dùng: Phá cố chỉ, nhục đậu khấu, ngũ vị tử, ngô thù dù. bài thuốc hay dùng: Phụ tử lý trung thang, tứ thần thang.
• Châm cứu: châm bổ: quan nguyên, khí hải, quy lai, thận du, tỳ du, túc tam lý.Châm liệu trình từ 15- 20 ngày.

Trên đây là phân loại theo các thể bệnh có các triệu chứng điển hình, tuy nhiên có nhiều triệu chứng có thể nhẹ hoặc kết hợp các thể nên cần sự gia giảm và phối hợp riêng. Bệnh nhân cần chú ý và tham khảo thêm ý kiến bác sĩ  đông y trước khi dùng thuốc.

Hiện nay thuốc đông y điều trị Hội chứng ruột kích thích đã được chứng minh có tác dụng rất tốt và an toàn. Ngoài dạng thang sắc thì dạng thuốc viên hoàn cứng, hay viên nang có nhiều ưu điểm về tiết kiệm, đạt hiệu quả bệnh nhân không mất nhiều công. Đại tràng hoàn Bà Giằng dựa trên sự kết hợp giữa các vị thuốc quý như Bạch truật, sa nhân, mộc hương, sơn tra, thần khúc, đẳng sâm, phục linh là bài thuốc được chứng minh lâm sàng để điều trị bệnh hội chứng ruột kích thích và được bào chế dạng viên hoàn cứng dễ dùng và tốt cho bệnh lý mãn tính.